Τετάρτη 31 Αυγούστου 2011

Ασπάλαθος, Καλυκοτόμη η Εριότριχος, Καλυκοτόμη η Χνουδωτη, Σπαλάχτρι, Σπαλάθρι, Ασφάλαθος (Calicotome villosa)


Η  λέξη ασπάλαθος ως έχει, προέρχεται από τα βάθη των αιώνων, και το φυτό ήταν γνωστό και στους αρχαίους Έλληνες.

Η επιστημονική του ονομασία  Calicotome ή Calycotome προέρχεται από την Ελληνική λέξη  καλυκοτόμος που αναφέρεται στο σχήμα  του άνθους κάλυκας και τομή.


Το φυτό ανήκει στην οικογένεια των Χεδροπών, ψυχανθών (Papilionaceae).    





Ο Ασπάλαθος είναι ένας αγκαθωτός θάμνος που φθάνει σε ύψος 1,50 μέτρα περίπου, και φύεται στην Πελοπόννησο, ανατολική Αττική, και στη νησιώτικη χώρα σε χαμηλό συνήθως υψόμετρο, στους φρυγανότοπους. 





Προς το τέλος του χειμώνα αρχίζουν να βγαίνουν τα πρασινωπά μικρά φύλλα τους, τα οποία χωρίζονται σε τρία μικρότερα, χνουδωτά κάτω και λεία πάνω. Στις αρχές της άνοιξης γίνεται η ανθοφορία με τα πολλά κίτρινα ευωδιαστά πεταλουδόμορφα άνθη στις ρίζες των φύλλων του.


Τα δε αρώματα της ανθοφορίας κατακλύζουν τους λόφους, και με τις μέλισσες αρχίζει το τρελό πανηγύρι, προϋπόθεση όμως  να μην φυσάει.

Κάτω στις ρίζες του, τον χειμώνα αρχίζουν να φύονται διάφορα χαμηλά φυτά με πρώτο  και καλύτερο το ραδίκι, τον ζοχό και άλλα.



Χαρακτηριστικό είναι ότι ολόκληρος ο θάμνος  προστατεύεται από μυτερά αγκάθια παντού.










Οι σπόροι του είναι προστατευμένοι σε γκρί σκούρο κέλυφος μακρόστενο, και κατά την διάρκεια του καλοκαιριού ανοίγει και πέφτουν ή μεταφέρονται με τον άνεμο μακρύτερα, για τα επόμενα νεαρά φυτά του ασπάλαθου.


Συνήθως δεν καρποφορούν όλοι οι θάμνοι πιθανόν να υπάρχει αρσενικό, ή θηλυκό είδος. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, της ξηράς περιόδου, όλο το φυτό προστατεύεται με ένα είδος καλοκαιρινής νάρκης, φαίνεται τελείως ξηρό, και μόνο τα αγκάθια και οι σπόροι του ξεπροβάλλουν.

Ο ασπάλαθος τελικά  στους φρυγανότοπους βρίσκει μεγάλο χώρο για να αναπτυχθεί και δεν επηρεάζεται από τη βόσκηση των αιγοπροβάτων.
          
Οι αρχαίοι Ελληνες  χρησιμοποιούσαν τά άνθη του ασπάλαθου  για την παρασκευή  αρωματισμένου  ελαιόλαδου και την περιποίηση του σώματος. Οι πληροφορίες λένε, για την διαδικασία αρωματίσματος του ελαιόλαδου, οτι προστίθονταν αρωματικές ύλες όπως  ο σκίνος, ο ασπάλαθος και κάλαμο, το οποίο ονόμαζαν ρόδινο.




Γιώργος Σεφέρης

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού,
πάλι με την άνοιξη.
Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες
το κόκκινο χώμα και οι ασπάλαθοι
δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια
και τους κίτρινους ανθούς.
Απόμερα οι αρχαίες κολόνες,χορδές μιας άρπας που αντηχούν
ακόμη...
Γαλήνη
-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;
Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ,χαμένη στου μυαλού
τ'αυλάκια.
τ΄όνομα του κίτρινου θάμνου
δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς.
Το βράδυ βρήκα την περικοπή:
"τον έδεσαν χειροπόδαρα" μας λέει
"τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν
απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους
και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο κουρέλι".
Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
Ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος

-Ενα αντιδικτατορικό  ποίημα του.




Κυριακή 21 Αυγούστου 2011

Tα ΦΡΥΓΑΝΑ και οι ΦΡΥΓΑΝΟΤΟΠΟΙ

               Τα Φρύγανα  είναι χαμηλοί θάμνοι οι οποίοι καλύπτουν εδάφη της Αττικής και γενικότερα της νησιωτικής χώρας και Κρήτης, σε λόφους έως 500,00μ υψόμετρο. 
Το όνομα τους  προέρχεται από την αρχαιότητα από τον Θεόφραστο τον Ερέσιο που ήταν πατέρας της Βοτανικής περίπου το 300 π.χ. 
Θεωρούνται αρωματικοί θάμνοι και πολλοί από αυτούς είναι γνωστοί από την αρχαιότητα για τις φαρμακευτικές ιδιότητες τους. Την άνοιξη βάζουν τα καλά τους ενδύματα με τα ωραιότερα  και ευωδιαστά κίτρινα, μπλε, άσπρα και ροζ άνθη τους, απελευθερώνοντας τα αιθέρια έλαια στην ατμόσφαιρα, και ομορφαίνουν τις πλαγιές στους λόφους των νησιών μας. Το καλοκαίρι με τις ψηλές θερμοκρασίες, στις βραχώδεις ασβεστολιθικές πλαγιές, τα φρύγανα παίρνουν ένα ξηρό και ανοικτό κίτρινο γκρι χρώμα, με πολύ χνούδι στους χλωρούς βλαστούς τους, περιμένουν το χειμώνα, ρίχνοντας πέρα δώθε τους σπόρους τους και προβάλλοντας τα μυτερά  ξηρά αγκάθια. 
Τα φρύγανα είναι αγκαθωτοί και χαμηλοί θάμνοι που καλύπτουν τους λεγόμενους φρυγανότοπους, συνήθως φύονται μετά από πυρκαγιές, και ίσως είναι, αν δεν συνεχισθεί η ανθρώπινη παρέμβαση, ένα βήμα πριν την ερημοποίηση του τόπου. Τα φρύγανα είναι η άμυνα της γης, συγκρατούν το χώμα, και μπορεί να αποτελέσει την αναβάθμιση του οικοσυστήματος. Σιγά σιγά φύονται μεγαλύτεροι θάμνοι, και μικρά πεύκα, και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις του δάσους μέσα στα επόμενα τριάντα χρόνια. 
Όμως η ανθρώπινη παρέμβαση με την κάλυψη συνήθως της επίσημης πολιτείας επιφέρει ανεπιστρεπτί βλάβες. 
Γι’αυτό επιβάλλεται κάποια μέτρα  προστασίας των φρυγανότοπων:
  • Απαγόρευση βοσκής και κυνηγιού για τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια.
  • Απαγόρευση οικοπεδοποίησης, εκχέρσωσης και διάνοιξης δρόμων για αυτό το σκοπό.
  • Απαγόρευση  καύσης για οποιοδήποτε λόγο για όλη τη διάρκεια του έτους.
  • Καθαρισμός ξερόχορτων δίπλα σε δρόμους με κυκλοφορία.
  • Και επιπλέων την δική μας ευαισθητοποίηση.


Γιατί η φύση είναι ωραία και πρέπει να μείνει ωραία.

Τα κυριότερα είδη από τα φρύγανα είναι:

Ασπάλαθος η καλυκοτόμη, Σπαλάθρι, Calicotome villosa

Ευφορβία η ακαθόθαμνος, Γαλαστοιβή,Euphorbia acanthothamnos

Σαρκοποτήριο το ακανθώδες, Αφάνα, Αστοιβίδα, Sarcopoterium spinosum

Γενίστα η ακανθόκλαδη, Χινοπόδι, Genista acanthoclada

Φλωμίς η θαμνώδης, Ασφάκα, Phlomis Fruticosa

Aμάραντο, Ελίχρυσο το σφαιρικό, Helichrysum conglobatum

Ασπροθύμαρο, Καλοχορτιά, Phagnalon graecum

Θυμελαία, Thymelaea tartonraira

Στουρέκι, Γκλομπουλάρια,Globularia alypum

Αλογοθύμαρο, Σμυρνιά Ασμυριά, Αnthyllis hermanniae

Τεύκριο το πόλιο, Ασπρόχορτο,Στομαχοβότανο, Teucrium polium L.

Λαγουδόχορτο, Πράσιο το μέγα, Prasium majus

Αιθιόνημα το βραχόφιλο, Aethionema saxatile ssp. Greticum

Χεδρυα τεούκριο, Teucrium chamaedrys

Αλωνίδα, Αγκαθερή ανωνίδα, Βοιδοκράτης, Ononis antiquorum

 Inula verbascifolia ssp. Methanea, Ραυγόχορτο

Osuris alba

Ξυλόθρουμπα, Onosma graecum

Ξυλόθρουμπα, Onosma frutescens

Λαδανιά,  Cistus Creticus

Κιστάρι το φασκομηλόφυλλο, Κουνουκλιά Cistus salvifolius

Kουνούκλα, λαδανιά,Cistus incanus

Κονβόλβουλος ο ελαιόφυλλος,Convolvulus oleifolius

Χαμόπευκο,Αγριολίβανο, Ptilostemon chamaepeuce

Aγούθουρα ή γούδουρας,Βάλσαμο, Hypericum empetrifolium

Σπαθόχορτο,Υπερικό, Hypericum crispum

Φασκόμηλο, Salvia triloba

Αλησφακιά ,Φασκόμηλο, Salvia officιnalis

Αλουμινάκι, Βαλωτή η Οξυβαφώδες, Ballota acetabulosa

Ερείκι η Σπονδυλανθής, Ρείκι,Erica manipuliflora

Πήανος, Απήγανος, Ρυτή ή χαλέπειος, Ruta chalepensis

Ρίγανη, Origanum vulgare ssp.

Θρούμπα, Satureja thymbra

Θυμάρι, Thymus vulgaris

Φουμάνα η θυμαρόφυλλη, Fumana thymifolia

Fumana arabica

Εφέδρα, Ephedra

Σπαράγγι, Asparagus acutifolius

Ασφόδελος, Asphodelus aestivus

Σκυλοκρεμμύδα, Urginea maritime

Aσκέλα, Asphodelus albus

Μικρομέρεια, Micromeria nervosa



ΦΡΥΓΑΝΟΤΟΠΟΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ


Λόφος Μπαθίστα, Πόρτο Ράφτη


Λόφος Μπαθίστα, Πόρτο Ράφτη


Λόφος Μπαθίστα, Πόρτο Ράφτη


Λόφος Μπαθίστα, Πόρτο Ράφτη






Λόφος Περατή, Πόρτο Ράφτη


Λόφος Περατή, Πόρτο Ράφτη