Ασπάλαθος, Καλυκοτόμη η Εριότριχος, Καλυκοτόμη η Χνουδωτη, Σπαλάχτρι, Σπαλάθρι, Ασφάλαθος (Calicotome villosa)

Η  λέξη ασπάλαθος ως έχει, προέρχεται από τα βάθη των αιώνων, και το φυτό ήταν γνωστό και στους αρχαίους Έλληνες.

Η επιστημονική του ονομασία  Calicotome ή Calycotome προέρχεται από την Ελληνική λέξη  καλυκοτόμος που αναφέρεται στο σχήμα  του άνθους κάλυκας και τομή.

Το φυτό ανήκει στην οικογένεια των Χεδροπών, ψυχανθών (Papilionaceae).    

Ο Ασπάλαθος είναι ένας αγκαθωτός θάμνος που φθάνει σε ύψος 1,50 μέτρα περίπου, και φύεται στην Πελοπόννησο, ανατολική Αττική, και στη νησιώτικη χώρα σε χαμηλό συνήθως υψόμετρο, στους φρυγανότοπους. 

Προς το τέλος του χειμώνα αρχίζουν να βγαίνουν τα πρασινωπά μικρά φύλλα τους, τα οποία χωρίζονται σε τρία μικρότερα, χνουδωτά κάτω και λεία πάνω. Στις αρχές της άνοιξης γίνεται η ανθοφορία με τα πολλά κίτρινα ευωδιαστά πεταλουδόμορφα άνθη στις ρίζες των φύλλων του.

Τα δε αρώματα της ανθοφορίας κατακλύζουν τους λόφους, και με τις μέλισσες αρχίζει το τρελό πανηγύρι, προϋπόθεση όμως  να μην φυσάει.

Κάτω στις ρίζες του, τον χειμώνα αρχίζουν να φύονται διάφορα χαμηλά φυτά με πρώτο  και καλύτερο το ραδίκι, τον ζοχό και άλλα.

Χαρακτηριστικό είναι ότι ολόκληρος ο θάμνος  προστατεύεται από μυτερά αγκάθια παντού.

Οι σπόροι του είναι προστατευμένοι σε γκρί σκούρο κέλυφος μακρόστενο, και κατά την διάρκεια του καλοκαιριού ανοίγει και πέφτουν ή μεταφέρονται με τον άνεμο μακρύτερα, για τα επόμενα νεαρά φυτά του ασπάλαθου.

Συνήθως δεν καρποφορούν όλοι οι θάμνοι πιθανόν να υπάρχει αρσενικό, ή θηλυκό είδος. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, της ξηράς περιόδου, όλο το φυτό προστατεύεται με ένα είδος καλοκαιρινής νάρκης, φαίνεται τελείως ξηρό, και μόνο τα αγκάθια και οι σπόροι του ξεπροβάλλουν.

Ο ασπάλαθος τελικά  στους φρυγανότοπους βρίσκει μεγάλο χώρο για να αναπτυχθεί και δεν επηρεάζεται από τη βόσκηση των αιγοπροβάτων.

          

Οι αρχαίοι Ελληνες  χρησιμοποιούσαν τά άνθη του ασπάλαθου  για την παρασκευή  αρωματισμένου  ελαιόλαδου και την περιποίηση του σώματος. Οι πληροφορίες λένε, για την διαδικασία αρωματίσματος του ελαιόλαδου, οτι προστίθονταν αρωματικές ύλες όπως  ο σκίνος, ο ασπάλαθος και κάλαμο, το οποίο ονόμαζαν ρόδινο.

Γιώργος Σεφέρης

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού,

πάλι με την άνοιξη.

Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες

το κόκκινο χώμα και οι ασπάλαθοι

δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια

και τους κίτρινους ανθούς.

Απόμερα οι αρχαίες κολόνες,χορδές μιας άρπας που αντηχούν

ακόμη...

Γαλήνη

-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;

Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ,χαμένη στου μυαλού

τ'αυλάκια.

τ΄όνομα του κίτρινου θάμνου

δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς.

Το βράδυ βρήκα την περικοπή:

"τον έδεσαν χειροπόδαρα" μας λέει

"τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν

τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν

απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους

και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο κουρέλι".

Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του

Ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος

-Ενα αντιδικτατορικό  ποίημα του.