Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου 2011

Σαρκοποτήριο το ακανθώδες, Αφάνα, Αστοιβίδα, Sarcopoterium spinosum



                      Το φύλλο της αφάνας είναι δικοτυλήδονο, και ανήκει στην οικογένεια  των αγριοτριαντάφυλλων,Rosaceae , το γένος του είναι Sarcopoterium και το είδος spinosum.



                  

                  

                 H Αφάνα,το σαρκοποτήριο είναι πολυετές φυτό φρύγανο,το οποίο έχει μεγάλη ομοιότητα με την γαλαστοιβή.
                      





 



              Ενας μύθος λέει για τους καρπούς της αφάνας ότι όταν ήταν ξυπόλητη η Αφροδίτη  και προστάτευε τον Αδωνη από τον θυμό του Αρη,πάτησε τον θάμνο αφάνα,και το αίμα που έπεσε από την Αφροδίτη χρωμάτισε τα άνθη με κόκκινο.
                  





   
                     Το φυτό αυτό φύεται  και σε μεγάλο υψόμετρο και σε μικρό  γενικά στη κεντρική και νότια νησιωτική χώρα

 
            Προτιμά να αναπτύσσεται στις παρειφές  των δασών, και λόφων, όπως και στα παρατημένα αγροκτήματα και πεζούλες.


  
                                           Αποτελείται  από μια συστάδα ξυλώδη κορμών,που στο άνω μέρος  υπάρχει ένας ξυλώδης λεπτός σχηματισμός που καταλήγει σε αγκάθι μικρό.Κάθε γωνιακός σχηματισμός έχει γύρω στα δέκα πράσινα σκληρά φυλλαράκια.


 

                            Τα λουλούδια του βγαίνουν σαν κεφάλια ,ταξιανθίες με διάμετρο περίπου 3 εκατοστά, στα οποία υπάρχουν και θυληκά και αρσενικά.Ανθίζει από Φλεβάρη έως Απρίλη.




 

                         Ο καρπός του είναι  κοκκινωπός και έχει μάζα.


 
                 Παλαιότερα η αφάνα ήταν ένα από τα κυριώτερα  υλικά,ως προσάναμα για το τζάκι. Επίσης χρησιμοποιόνταν σε διάφορες χρήσεις ως σκούπα, σε αποθήκες  αυλές κλπ.

Το καλοκαίρι το φρύγανο αυτό αρχίζει και ξηραίνεται,για να αντέξει τις υψηλές θερμοκρασίες κάτι σαν καλοκαιρινή νάρκη.






                     Ο καρπός του ξηραίνεται και είναι έτοιμος σιγά σιγά να διασκορπιστεί σε φρέσκο έδαφος το φθινόπωρο για να βγούν οι νέοι θάμνοι στους φρυγανότοπους.






                   Χαρακτηριστικό είναι η εξάπλωσή του στις παρατημένες πεζούλες,







 


                    Εκεί που γενιές και γενιές  πρίν τον πόλεμο τις έφτιαξαν ,σκάψιμο δια χειρός, για καλλιέργειες με αμπελώνες με τις παραδοσιακές  ποικιλίες ή ακόμη και για ελαιώνες.Οι φωτιές όμως ή ο ξεριζωμός της τότε νέας γενιάς προς τις μεγαλουπόλεις, άφησαν χώρο στα φρύγανα ,και στην αφάνα για να προστατεύουν τις πλαγιές των λόφων των νησιών μας ,από την διάβρωση και ερημοποίηση.

Κυριακή 4 Σεπτεμβρίου 2011

Euphorbia acanthothamnos, Ευφορβία η ακανθόθαμνος, Γαλαστοιβίδα

                      Είναι θάμνος φρύγανο και φύεται σε βραχώδες περιοχές της ανατολικής Αττικής ,Πελοποννήσου, σε όλα τα νησιά του Αιγαίου πελάγους και Κρήτη



              Ανήκει στην οικογένεια Ευφορβιίδες ,(Euphorbiaceae), και εδώ στην Ελλάδα έχουμε περίπου 40 ομοειδή φυτά της οικογένειας.



                     Η προέλευση του Ονόματος Ευφορβία κατά άλλους το πήρε απο τον γιατρό του Βασιλιά της Μαυριτανίας Τζούμπα , Εύφορβο γύρω στο 50 μ.χ., κατά δε άλλους το όνομα προέρχεται απο τη σύνθετη αρχαία Ελληνική λέξη  το ευ +φορβή, που σημαίνει καλή βοσκή.




          




       Ριζώνει  στα βράχια σε κομούς με λίγο χώμα, η σε σχισμές βράχων  και με την πάροδο του χρόνου διατηρείται ως θάμνος  για αρκετά χρόνια με λιγοστή υγρασία τη καλοκαιρινή περίοδο,και οι ρίζες του
τρέφονται απο τη νυχτερινή υγρασία ,
ή τη δροσιά της θαλάσσιας αύρας.












          


            


           Στους φρυγανότοπους σε μερικά χρόνια  το φυτό η γαλαστοιβή παίρνει το κυκλικό σχήμα, και προστατεύεται με πολύ πυκνά σε αδιαπέραστο πέπλο, από μυτερά αγκάθια.

  








Εσωτερικά ο ξυλώδεις κορμός διακλαδώνεται σε όλες τις κατευθύνσεις , δίνοντας  χυμούς σε όλο τον κλωβό του φυτού.







  
Η γαλαστοιβή περιμετρικά έχει μικρά πράσινα φυλλαράκια και πολλά αγκάθια , και εσωτερικά  ο κορμός ξυλώδεις ούτως ώστε τη ξηρά περίοδο του καλοκαιριού να μήν έχει πολλές απώλειες χυμών,αλλά να βρίσκεται σε ένα είδος νάρκης,ώστε να μπορέσει να επιβιώσει.






 

Σαν φυτό των βράχων δεν έχει πρόβλημα , σκαρφαλώνει παντού μπορεί ο αέρας να μεταφέρει τους σπόρους του  ψηλά σε απόκρημνα βράχια, και εκεί να αναπτυχθεί ,και να μεγαλώσει.










Συνήθως εσωτερικά του κλωβού της γαλαστοιβής φυτρώνουν και άλλα φυτά και παρουσιάζουν την άνοιξη μιά όμορφη σύνθεση.
Εδώ συνυπάρχουν με τον Αβράμιθος ή κοκορεβιθιά



     

  




Εδώ φύεται σαν παράσιτο μέσα στην γαλαστοιβή ,το φυτό Εφέδρα

 





        
 
                                 Σαν ξυλώδεις θάμνος σε αρκετά χρόνια μπορεί να φθάσει σε ύψος και το ένα μέτρο ,με κάποιες απώλειες μπορεί να ξηραθούν όμως μερικά τμήματά του, συνήθως όμως το φρύγανο αυτό είναι χαμηλό έως 60-70 εκατοστά






 

   Στον κλωβό της γαλαστοιβής προτιμούν σαν κρυψώνα και μερικά μικρά ζώα και ερπετά,όπως η ελληνική χελώνα, προσωρινά η οχιά ,και μικρές σαύρες ,περιμένοντας την τροφή τους.






             Προς το τέλος Φεβρουαρίου  αρχές Μαρτίου η γαλαστοιβή αρχίζει και βάζει τα καλά της,βγαίνουν από το φυτό καινούργια πράσινα φύλλα, και οι θάμνοι αλλάζουν χρώμα γίνονται αμέσως αντιληπτοί στις πλαγιές με τα πρασινοκίτρινα χρώματα.








      


       Κάθε μία ταξιανθία  αν παρατηρήσει κανείς έχει σχήμα καπέλου, και ονομάζεται κυάθιον,Χαρακτηριστικό των φυτών της Ευφορβίας.




         

           Και οι φρυγανότοποι αλλάζουν χρώμα, μαζί με τους ασπάλαθους η γαλαστοιβή  είναι οι πρώτοι θάμνοι  φρύγανα που σέρνουν το χορό της άνοιξης.







             
          Ειναι μια διαδικασία για να ολοκληρωθεί ο κύκλος της διατήρησης του γένους μέσα από τις τέσσερις εποχές και ανά τους αιώνες.




           

Τετάρτη 31 Αυγούστου 2011

Ασπάλαθος, Καλυκοτόμη η Εριότριχος, Καλυκοτόμη η Χνουδωτη, Σπαλάχτρι, Σπαλάθρι, Ασφάλαθος (Calicotome villosa)


Η  λέξη ασπάλαθος ως έχει, προέρχεται από τα βάθη των αιώνων, και το φυτό ήταν γνωστό και στους αρχαίους Έλληνες.

Η επιστημονική του ονομασία  Calicotome ή Calycotome προέρχεται από την Ελληνική λέξη  καλυκοτόμος που αναφέρεται στο σχήμα  του άνθους κάλυκας και τομή.


Το φυτό ανήκει στην οικογένεια των Χεδροπών, ψυχανθών (Papilionaceae).    





Ο Ασπάλαθος είναι ένας αγκαθωτός θάμνος που φθάνει σε ύψος 1,50 μέτρα περίπου, και φύεται στην Πελοπόννησο, ανατολική Αττική, και στη νησιώτικη χώρα σε χαμηλό συνήθως υψόμετρο, στους φρυγανότοπους. 





Προς το τέλος του χειμώνα αρχίζουν να βγαίνουν τα πρασινωπά μικρά φύλλα τους, τα οποία χωρίζονται σε τρία μικρότερα, χνουδωτά κάτω και λεία πάνω. Στις αρχές της άνοιξης γίνεται η ανθοφορία με τα πολλά κίτρινα ευωδιαστά πεταλουδόμορφα άνθη στις ρίζες των φύλλων του.


Τα δε αρώματα της ανθοφορίας κατακλύζουν τους λόφους, και με τις μέλισσες αρχίζει το τρελό πανηγύρι, προϋπόθεση όμως  να μην φυσάει.

Κάτω στις ρίζες του, τον χειμώνα αρχίζουν να φύονται διάφορα χαμηλά φυτά με πρώτο  και καλύτερο το ραδίκι, τον ζοχό και άλλα.



Χαρακτηριστικό είναι ότι ολόκληρος ο θάμνος  προστατεύεται από μυτερά αγκάθια παντού.










Οι σπόροι του είναι προστατευμένοι σε γκρί σκούρο κέλυφος μακρόστενο, και κατά την διάρκεια του καλοκαιριού ανοίγει και πέφτουν ή μεταφέρονται με τον άνεμο μακρύτερα, για τα επόμενα νεαρά φυτά του ασπάλαθου.


Συνήθως δεν καρποφορούν όλοι οι θάμνοι πιθανόν να υπάρχει αρσενικό, ή θηλυκό είδος. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, της ξηράς περιόδου, όλο το φυτό προστατεύεται με ένα είδος καλοκαιρινής νάρκης, φαίνεται τελείως ξηρό, και μόνο τα αγκάθια και οι σπόροι του ξεπροβάλλουν.

Ο ασπάλαθος τελικά  στους φρυγανότοπους βρίσκει μεγάλο χώρο για να αναπτυχθεί και δεν επηρεάζεται από τη βόσκηση των αιγοπροβάτων.
          
Οι αρχαίοι Ελληνες  χρησιμοποιούσαν τά άνθη του ασπάλαθου  για την παρασκευή  αρωματισμένου  ελαιόλαδου και την περιποίηση του σώματος. Οι πληροφορίες λένε, για την διαδικασία αρωματίσματος του ελαιόλαδου, οτι προστίθονταν αρωματικές ύλες όπως  ο σκίνος, ο ασπάλαθος και κάλαμο, το οποίο ονόμαζαν ρόδινο.




Γιώργος Σεφέρης

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού,
πάλι με την άνοιξη.
Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες
το κόκκινο χώμα και οι ασπάλαθοι
δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια
και τους κίτρινους ανθούς.
Απόμερα οι αρχαίες κολόνες,χορδές μιας άρπας που αντηχούν
ακόμη...
Γαλήνη
-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;
Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ,χαμένη στου μυαλού
τ'αυλάκια.
τ΄όνομα του κίτρινου θάμνου
δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς.
Το βράδυ βρήκα την περικοπή:
"τον έδεσαν χειροπόδαρα" μας λέει
"τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν
απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους
και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο κουρέλι".
Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
Ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος

-Ενα αντιδικτατορικό  ποίημα του.